Beleidsplan Licht in de Openbare Ruimte

Woongebieden


Diverse functies zoals wonen en spelen komen in woongebieden samen. Een prettige leefomgeving staat centraal, waarbij de nadruk ligt op veiligheid en gebruik. De wegen zijn erftoegangswegen.

In woonwijken wordt het nachtelijk beeld vooral bepaald door openbare verlichting van de gemeente. Er is vaak weinig andere verlichting behalve een enkele buitenlamp of tuinverlichting van bewoners. De gemeente vraagt bewoners om bewust met hun eigen verlichting om te gaan (Woningen en Tuinen).

genemuiden tagweg

Foto: Deze nieuwe woonwijk aan de rand van Genemuiden is van grote afstand zichtbaar, onder andere vanwege het rondstralende armatuur. (Tagweg, bezien vanaf kruising met N760)

Gemeentelijk beleid Openbare Verlichting

De gemeente kiest in principe voor bescheiden verlichting qua verlichtingssterkte. Dit past bij de beleidskeuze om Bewust te Verlichten

Altijd houdt zij rekening met de rustige, landelijke omgeving, de verkeersintensiteit, het gevoel van sociale veiligheid, en de wens om energieverbruik en lichtvervuiling te verminderen. Zie ook het visie/beleidshoofdstuk Openbare Verlichting op Maat voor meer informatie over waar en hoeveel verlichting de gemeente plaatst in relatie tot de landelijke adviesrichtlijn ROVL-2011.

De gemeente plaatst niet in iedere woonstraat dezelfde verlichting maar kiest per situatie passende verlichting gebruikmakend van de nieuwe technieken van dat moment. De kosten over de totale levensduur spelen hier natuurlijk een rol bij.

In nieuwe wijken of bij grootschalige reconstructie legt de gemeente een eigen electriciteitsnet aan zodat ze volledig zeggenschap en beheer heeft over de verlichtingsinstallatie bovengronds en ondergronds. 

Voorkeur voor de toekomst:

Zomerdijk Zwartsluis LED Sikkel in Hasselt

Foto 1: Voorkeur voor de toekomst: Zomerdijk voorzien van LED armaturen die het licht goed naar beneden richten, de woningen worden niet aangelicht. De verlichtingssterkte is laag maar voldoende.

Foto 2: Vergelijkbare straat maar nog met de verouderde verlichting met oranje licht. Kleuren zijn slecht te onderscheiden. De gevels aan beide zijden worden meeverlicht.

1. Verlichtingssterkte

De gemeente streeft in bestaande woonwijken naar een verlichtingssterkte van ongeveer 70% van de landelijke adviesrichtlijn ROVL-2011. Als lichtkleur kiest de gemeente voor warmwit. Op de Zomerdijk (foto hierboven) wordt nog verder teruggedimd. Dit vindt de gemeente in principe niet nodig bij toekomstige verlichting wanneer de verlichting op 70% van de richtlijn wordt aangelegd. 

Arembergerstraat Zwartsluis  van dedumlaan koffer woonstraat

Foto 1: De Arembergerstraat in Zwartsluis.

Foto 2: Woonstraten werden in het verleden met kofferarmaturen verlicht zoals op de Van Dedemlaan.

2. Gelijkmatigheid

De gemeente streeft naar gelijkmatige verlichting volgens de landelijke adviesrichtlijn. Dit is alleen mogelijk als het gebied met verlichting nieuw wordt aangelegd of als de bestaande lantaarnpalen dichter bij elkaar worden geplaatst. In sommige gebieden is gelijkmatige verlichting niet nodig en worden de komende jaren alleen de armaturen vervangen op de bestaande lantaarnpalen. 

Zwartsluis Graaf Lodewijklaan

Foto: Op de Graaf Lodewijklaan staan slechts enkele lantaarnpalen waardoor de gelijkmatigheid laag is.

3. Voetpaden in woonwijken en parken

Voetpaden worden over het algemeen meeverlicht met de rijbaan of het fietspad. De gemeente verlicht separaat gelegen openbare voetpaden in principe niet, tenzij er geen goede alternatieve route is.  

voetpad vrijliggend hasselt  voetpad hasselt

Foto 1: Vrijliggende voetpad verlicht met rondstralers (Landaur, Hasselt)

Foto 2: Voetpad langs een open veld en een bossage wordt verlicht  met rondstralers (Prinsenstraat Hasselt)

4. LED of niet?

LED verlichting is door nieuwe (technologische) ontwikkeling landelijk steeds meer in opkomst. In de periode 2010-2015 heeft de gemeente in woonwijken en op gebiedsontsluitingswegen LED verlichting toegepast. De factsheet LED beschrijft de kenmerken van LED verlichting op het gebied van energieverbruik, lichthinder en kosten. De gemeente beoordeelt bij grootschalige vervanging en bij nieuwe inrichting van een gebied welke nieuwe technieken er in de markt zijn, hoe betrouwbaar ze zijn, hoe geschikt en wat de kosten zijn.

Roobol LED zwartsluis  veldweg Zwartsluis LED

Foto 1: Woonstraat De Roobol in Zwartsluis voorzien van vlakke LED armaturen.

Foto 2: Woonstraat Veldweg in Zwartsluis. De rij LED armaturen verlicht aan de ene zijde van de straat de gevels mee, aan de andere zijde niet. 

5. Rondstraler of vlak armatuur

In woongebieden wordt al tientallen jaren gekozen voor rondstralende armaturen omdat zij een mooi sfeerbeeld geven en licht in alle hoeken stralen. Groot nadeel is dat deze armaturen lichthinder kunnen geven in woon/slaapkamers en dat ze van afstand zichtbaar zijn. De gemeente maakt daarom per locatie een afweging. Wanneer verlichting vanaf het open landschap zichtbaar is, worden er geen rondstralers toegepast. De trend is om armaturen te kiezen die het licht goed richten. De vormgeving verandert naar steeds plattere armaturen met alleen de noodzakelijke zijwaartse uitstraling.

Prinsenstraat oude koffers hasselt Landaur paaltopjes

Foto 1: Witte ′koffer′ armaturen met verouderde technologie in de Prinsenstraat in Hasselt stralen zijwaarts uit.

Foto 2: Rondstralers in kleinere woonstraten geven veel licht op de stoep en op gevels. In grotere straten staat nog oranje licht dat in de toekomst wordt vervangen door wit. (Landaur)

Politiekeurmerk Veilig Wonen

Het meest bekend is het Politiekeurmerk Veilig Wonen op woningniveau. Een individuele eigenaar van een bestaande woning kan zijn eigen huis zo goed mogelijk beveiligen tegen woninginbraak met behulp van sloten, buitenverlichting en dergelijke. De verzekeraar biedt vaak een korting op de premie als een woning beveiligd is op het niveau van het Politiekeurmerk.

Er bestaat echter ook een keurmerk voor de gehele Woonomgeving, dus de woning inclusief de rijbaan, stoep, parkeerplaats en achterpad. 

Het Politiekeurmerk Veilig Wonen geeft aan hoeveel licht moet worden geplaatst om een certificaat Veilige Omgeving te verkrijgen. Dit houdt in het kort in dat:

  • de landelijke adviesrichtlijnen moeten worden aangehouden qua verlichtingssterkte en gelijkmatigheid
  • dit hoeft alleen in de openbare ruimte, dus voortuinen en voorgevels hoeven niet te worden verlicht
  • als er geen openbare verlichting valt op de voordeur, dan plaatst de projectontwikkelaar een individuele buitenlamp bij de voordeur
  • dimmen van openbare verlichting mag alleen in overleg met de Commissie Compenserende Maatregelen en alleen tussen 0.00 en 6.00 uur
  • grotere parkeerplaatsen (meer dan 20 plekken) mogen niet worden gedimd
  • sociaal onveilige voet- en fietspaden mogen niet worden verlicht om schijnveiligheid te voorkomen
  • achterpaden moeten worden verlicht zonder gebruik te maken van een detectiesysteem

drapeniersgilde hasselt voorzijde drapeniersgilde hasselt achterzijde

Foto′s Drapeniersgilde in Hasselt. Deze nieuwbouwwijk is nog niet volledig gebouwd. Moderne hoge rondstralers waarbij gevels en tuinen in het licht staan. Hier is het politiekeurmerk aangehouden?

Het beleid voor bewuste openbare verlichting komt op veel punten overeen met het Politiekeurmerk. Echter op het eerste en het laatste punt lopen de meningen uiteen:

  1. De gemeente vindt vanuit haar verlichtingsbeleid de verlichtingssterkte uit de adviesrichtlijn ROVL niet in alle woonwijken passend in Zwartewaterland. De gemeente wil niet op alle locaties verlichten volgens de verlichtingssterkte van de ROVL-2011. Qua gelijkmatigheid komt het beleid van Bewust Verlichten wel overeen met het PKVW. De meeste bewoners zijn gewend aan de huidige mate van verlichting. Bij een renovatie zal de kwaliteit van het licht en het zicht al sterk verbeteren doordat er nieuwe verlichtingstechnieken toegepast worden. 
  2. De gemeente wil bij voorkeur achterpaden niet verlichten wegens een gebrek aan sociale controle. Verlichting kan een gevoel van sociale veiligheid geven, terwijl dit schijnveiligheid kan zijn. Het verlichten van achterpaden kan zorgen voor lichthinder voor omwonenden, lichtvervuiling en extra energieverbruik. 

  achterpad 2 zwartsluis 

Foto′s: Deze verlichting van de achterpaden schijnt vaak in tuinen, op gevels en soms in slaapkamer De verlichting geeft mensen een gevoel van overzicht en sociale veiligheid. Iemand die hier in het licht staat, kun je zien staan. Om het hoekje is echter geen zicht en geen sociale controle.  

Afspraken tussen gemeente, woningcorporatie en projectontwikkelaar

De gemeente maakt afspraken met woningcorporaties en bouwende partijen over veiligheid in de woonomgeving. Het politiekeurmerk én het beleid van Bewust Verlichten van de gemeente zijn hier leidend in. Ook de huidige en verwachte criminaliteit wordt meegenomen per locatie.

Voorbeeld van een gespreksonderwerp is het verlichten van de achterpaden. Het beste zou zijn deze bij het ontwerp van de woonwijk te voorkomen, zoals het Handboek Politiekeurmerk zelf ook aangeeft. Als er toch een achterpad wordt aangelegd, beschouwt de woningcorporatie verlichting vaak als vanzelfsprekend of als service. Bekeken zal worden of dit overal nodig en gewenst is door de bewoners zelf.