Beleidsplan Licht in de Openbare Ruimte

Natuur en landschap


Gemeentelijk beleid voor Landschap

Zwartewaterland is een groene en waterrijke plattelandsgemeente. De gemeente streeft naar een vitaal en leefbaar platteland waar de aspecten wonen, werken en landschap goed op elkaar zijn afgestemd.

Het Landschapsontwikkelingsplan (LOP) beschrijft de verschillende landschappen in de gemeenten Zwartewaterland, Kampen en Zwolle. Ook wordt de invloed beschreven van ontwikkelingen in de landbouw en van andere functies, zoals niet-agrarische bedrijven, recreatie en infrastructuur die van invloed kunnen zijn op het landschap. Het LOP geeft dmv Ontwikkelkaarten aan hoe ontwikkelingen wel èn niet passen in de verschillende landschappen. Het LOP is later vertaald in het bestemmingsplan Buitengebied. Dit plan biedt ruimte voor groei van grondgebonden agrarische bedrijven, mits daarbij rekening gehouden wordt met landschap en natuur (Natura 2000, Flora en Fauna wet).

Ontwikkelingen hebben invloed op de landschappelijke waarden bezien bij daglicht. Maar ontwikkelingen kunnen ook invloed hebben op de leefbaarheid en duurzaamheid van natuur en landschap in de avond en de nacht.

open landschap zuidkant genemuiden

Foto: Vanaf de Randweg richting Genemuiden zijn diverse lichtbronnen zichtbaar.

Nachtelijk beeld van het landschap

In Nederland worden stilte en duisternis steeds zeldzamer. Ze worden in onze samenleving daardoor steeds meer gewaardeerd. De natuurgebieden en open landschappen van Zwartewaterland zijn relatief donker, net als de rest van het buitengebied. Dit beeld wordt op sommige plaatsen verstoord doordat:

  •          de hemel verlicht wordt, met name door licht uit omringende dorpskernen
  •          er individuele lichtbronnen in het landschap zichtbaar zijn
  •          de dorpsrand en soms ook een gele koepel boven de dorpen zichtbaar is

Het Landschapsontwikkelingsplan benoemt de mate van donkerte als een ′belangrijk kwalitatief aspect′. Er dient volgens het LOP daarom aandacht te zijn voor de verlichting in de Koekoekspolder (bij IJsselmuiden) en bij stallen. Bij de ‘Koekoekspolder’ wordt lichtvervuiling als ‘ongewenst’ benoemd.

genemuiden tagweg

Foto: Deze nieuwe woonwijk aan de rand van Genemuiden is van grote afstand zichtbaar, onder andere vanwege het rondstralende armatuur. (Tagweg, bezien vanaf kruising met N760)

Gemeentelijk beleid voor Natuur

De volgende gebieden in Zwartewaterland zijn belangrijk vanwege hun natuurwaarden:

  • De uiterwaarden van het Zwarte Water en de Vecht, Natura 2000 gebied en (deels) EHS
  • Barsbekerbinnenpolder, noordelijk deel, grenzend aan N2000 gebied Wieden-Weerribben

Bestaande natuurgebieden die in eigendom en beheer zijn bij natuurbeherende instanties hebben in het bestemmingsplan een natuurbestemming. Gronden die op de nominatie (Natura 2000/PAS en EHS) staan om in natuur te worden omgezet hebben een agrarische bestemming met waarde landschap en natuur. Die bestemming wordt pas gewijzigd als de gronden zijn aangekocht voor natuur.

Bij ontwikkelingen zal in en buiten deze gebieden, volgens de wettelijke voorschriften, getoetst worden op gevolgen voor de nabije natuur.  Het effect van verlichting zal in die Natuurtoets (door de provincie) worden meegenomen. 

Provinciaal beleid- beheerplan Natura 2000

Voor een groot aantal van de Natura 2000 gebieden is door de Provincie Overijssel een ontwerp-beheerplan opgesteld. Dit geldt in Zwartewaterland voor het Natura 2000 gebied Uiterwaarden Zwarte Water en Vecht en in buurgemeente Staphorst voor het gebied Olde Maten & Veerslootslanden. Aan het ontwerp-beheerplan voor de Wieden-Weerribben in buurgemeente Steenwijkerland wordt nog gewerkt. Rijkswaterstaat heeft een beheerplan opgesteld voor het IJsselmeer, waar het Zwartemeer deel van uitmaakt.

Binnen de gemeente Zwartewaterland zijn er in deze natuurgebieden nauwelijks woningen of bedrijven aanwezig. Wel liggen er bedrijven en woningen langs de randen. Licht heeft met name invloed op dieren, zowel vogels als land- als waterdieren. Hun leefgebieden kunnen door te veel licht in de avond en de nacht worden verstoord. De provincie beoordeelt deze effecten, net als geluid- en stikstofeffecten in het kader van haar afweging inzake ontheffingsaanvragen op basis van de Natuurbeschermingswet. Zowel voor bestaande (bedrijfs)situaties als voor ontwikkelingen dienen ontheffingen te worden aangevraagd. Vrijwel alle agrarische bedrijven in het buitengebied van Zwartewaterland beschikken inmiddels over een ontheffing Nb wet. 

De provincie is ook op het gebied van de eigen openbare verlichting gericht op het voorkomen en verminderen van de lichtuitstoot en energieverbruik onder andere door in te zetten op markering, gerichte (LED) verlichting en dimmen.

Gedragscode Flora en Faunawet

De Gedragscode Flora- en Faunawet (2010) beschrijft de volgende werkwijze om de impact van verlichting op flora en fauna te verminderen:

  • Vervanging van straatverlichting mag niet zorgen voor een hogere intensiteit van de verlichting buiten de weg- en bijbehorende bermzone in verband met negatieve effecten op beschermde soorten, waaronder vleermuizen.
  • Verlichting mag niet uitbreiden in gemeentelijke recreatiegebieden. Daar waar verlichtingsbronnen aanwezig zijn nabij gebieden die belangrijk zijn voor vleermuizen, moeten armaturen gekozen worden die het licht naar beneden stralen. 

Gemeentelijk beleid voor lichtbronnen in natuurgebieden en (open) landschap

De gemeente Zwartewaterland respecteert de flora en fauna en het open landschap, óók in de avond en nacht. Verder vindt zij de zichtbaarheid van de sterrenhemel van belang, voor de eigen bewoners maar ook voor recreatieve bezoekers. Daarom:

  • Heeft de gemeente bij voorkeur geen openbare verlichting in het buitengebied tenzij dit voor de verkeersveiligheid noodzakelijk is
  • Is de gemeente extra zorgvuldig met haar afweging en inpassing van eventuele verlichting in natuurgebieden en open landschap
  • Gaat de gemeente in gesprek met eigenaren van storende en overbodige lichtbronnen en informeert hen over de gevolgen van verlichting en het gemeentelijke beleid om bewust te verlichten
  • Wordt een toename van licht in natuurgebieden en in het open landschap bij uitbreidingen of nieuwe ontwikkelingen zoveel mogelijk voorkomen door met de betrokken partijen te spreken over praktische maatregelen
  • Als er ernstig verstorende lichtbronnen zijn en de eigenaren hier niets aan willen doen, dan kan de gemeente in sommige gevallen maatregelen afdwingen. De voorkeur wordt echter gegeven aan het in overleg tot een oplossing komen.