Beleidsplan Licht in de Openbare Ruimte

Armaturen en duurzaamheid


In het armatuur wordt de lichtbron geplaatst. Het armatuur moet daarom water- en stofdicht zijn en slagvast zijn. Belangrijk zijn de spiegels die het licht met een bepaalde verspreiding op straat richten. Armaturen gaan zo’n 20 jaar mee en moeten regelmatig schoongemaakt worden.

Vormgeving armaturen - beeldkwaliteit overdag

Bij daglicht is de vormgeving medebepalend voor de ruimtelijke kwaliteit van de omgeving. Om die reden kiest de gemeente in sommige gebieden speciale lantaarnpalen en armaturen. Bekend zijn de lantaarnpalen en armaturen met antieke uitstraling in het centrumgebied van Hasselt en Zwartsluis. Maar ook in Genemuiden aan de Veerweg heeft de gemeente gekozen voor een specifiek design armatuur en mast. Zwartewaterland kiest in zijn algemeenheid voor ′sober en doelmatig′. Vormgeving van armaturen is daarom zo onopvallend mogelijk. 

ridderstraat hasselt aangepast armatuur aanlichting kerk genemuiden

Foto 1: In oude dorpscentra worden vaak antieke of antieklijkende armaturen en bijpassende masten geplaatst. De Ridderstraat in Hasselt biedt uitzicht op een bruggetje en de kerktoren. De straat wordt verlicht met antiek aandoende armaturen.

Foto 2: De Hervormde kerk in Genemuiden wordt aangelicht door een bijzondere aanpassing op de straatlantaarn (klepje bovenzijde geopend waardoor licht ook omhoog straalt).

Beeldkwaliteit in de avond en nacht

In de avond en nacht valt niet zozeer het uiterlijk van de mast en het armatuur op. Wel valt het licht op dat eruit straalt. Welke kleur heeft het, hoe fel is het en welke kant straalt het op? De vorm van het armatuur is vaak niet te zien door de felheid van het licht. In het armatuur richten de spiegels het licht de gewenste kant op. De keuze van het armatuur bepaalt hoeveel lichthinder en lichtvervuiling er optreedt. 

Welk armatuur staat waar?

De gemeente kiest voor ′eenduidig waar mogelijk, afwijken waar nodig′. De gemeente kiest zoveel mogelijk uniforme armaturen op dezelfde typen weg. Dit is makkelijk voor het onderhoud, herkenbaar voor de weggebruiker (met name overdag) en verlaagt de kosten. De stand van de spiegels varieert wel want dat hangt af van hoe ver de masten uit elkaar staan, hoe breed de weg is, en in hoeverre de stoep of het fietspad ′achter’ de lantaarnpaal meeverlicht moeten worden. 

Afwijkingen zijn mogelijk om verkeerskundige redenen of om redenen van het versterken van de ruimtelijke kwaliteit zowel overdag als in de avond en de nacht. 

Onderstaande foto′s tonen diverse armaturen die in 2015 veel op straat te zien zijn. Daarbij gaat het om de vormgeving en dus het type armatuur (en niet om de fabrikant van specifiek dit getoonde armatuur). 

gem zwartewaterland rondstraler  drapeniersgilde hasselt voorzijde woning rondstraler zwartewaterland modern 2

Foto′s rondstralers. In woonwijken en op pleinen worden vaak rondstralers gebruikt zodat er een deel van de omgeving verlicht wordt tezamen met het wegdek. Nadeel is dat rondstralers lichthinder kunnen geven in de woonkamers of slaapkamers. Ook is vanaf het donkere buitengebied rondstralende verlichting van grote afstand zichtbaar. De foto links toont de bekende rondstraler (ook wel ′paaltopjes′ genoemd), midden en rechts zijn moderne ontwerpen te zien.

Techniek: Conventioneel versus LED

In 2015 is er nog 85% ′conventionele verlichting’ op straat. Daarmee wordt vrijwel alle verlichting bedoeld behalve LED. De lamp in deze armaturen wordt verschillende keren vervangen tijdens de levensduur van het armatuur en ook het voorschakelapparaat gaat geen 20 jaar mee.

Bij LED verlichting werkt het anders. Armatuur en LED lichtbron vormt vaak één geheel. Het verwachte aantal branduren van de LED is dusdanig hoog, dat er tijdens de levensduur van het armatuur geen lamp vervangen hoeft te worden. Dit zorgt voor lagere onderhoudskosten, hoewel schoonmaak nodig blijft en ook de driver op dit moment een kortere levensduur heeft dan de LED zelf.

rondstraler oud koffer oud led vlak

Foto′s: In woonwijken (erftoegangswegen) worden veel rondstralers gebruikt (links). In andere woonstraten, langs gebiedsontsluitingswegen en in het buitengebied worden meestal ′kofferarmaturen′ gebruikt (midden). In de periode rond 2015 is er een voorkeur voor vlakke LED armaturen (rechts) die dimbaar en energiezuinig zijn en zo min mogelijk de omgeving aanstralen. 

Onderhoud en vervanging

De gemeente houdt haar armaturen zo goed mogelijk bij. Er zal de komende periode een achterstand ingelopen moeten worden door verouderde armaturen te vervangen die al afgeschreven zijn.

Het vervangen van lampen gebeurt nu nog in een groepsremplace, dat wil zeggen dat alle lampen tegelijk worden vervangen in een bepaald gebied. Hierdoor zijn de kosten van vervanging van te voren bekend.

oranje rondstralers genemuiden

Foto: in Genemuiden (zoals in de Prinses Margrietstraat) staan veel oranje rondstralers. De gevels aan beide zijden worden mee-verlicht. Deze worden vervangen door wit licht dat naar beneden straalt en waarbij de contrast/kleurherkenning veel groter is.

Duurzaam materiaalgebruik

De gemeente Zwartewaterland vindt materiaalgebruik een belangrijk aandachtspunt. Bij het beoordelen van de duurzaamheid van armaturen én lantaarnpalen wordt naar de gehele cyclus gekeken van winning, productie, gebruik, verwijderen en hergebruik van materialen. 

Afspraken worden gemaakt met de leveranciers over duurzaamheid. Hierbij worden ook erkende inzamelaars en verwerkers betrokken zodat defecte of afgeschreven lampen milieuvriendelijk worden verwerkt.

De gemeente denkt vooraf na over welke milieuvriendelijke oppervlaktebescherming en schoonmaak mogelijk is.

onderhoudswagen

Foto: schoonmaak of vervanging van een armatuur